Veel maatregelen om woningen duurzamer te maken zijn volgens het Planbureau van de Leefomgeving voor de particuliere huiseigenaar niet rendabel. Zelfs niet met de huidige subsidieregelingen
De meeste investeringen die huizen duurzamer maken verdienen zichzelf niet terug. Zelfs gemeten over een lange periode is het vaak niet lonend. Uit onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) komt naar voren dat alleen investeringen in zonnepanelen voor particuliere huiseigenaren rendabel zijn.
Een conclusie die er niet om liegt. Een doorsnee burger bedenkt zich voortaan wel twee keer voordat hij een hoger energielabel nastreeft voor zijn woning. Om een rijtjeshuis van 100 vierkante meter helemaal energieneutraal te maken is hij gemiddeld 35.000 euro kwijt.
Voor Henk Moll bevat het onderzoek niks nieuws. ,,Ook uit ander onderzoek blijkt dat de energietransitie moeizaam verloopt’’, zegt de hoogleraar milieukunde en duurzaamheid aan de Rijksuniversiteit Groningen. ,,Het is niet makkelijk om bijna acht miljoen huishoudens voor te bereiden op een duurzame toekomst. Er zijn veel verschillen tussen hun woonsituaties en je kunt je terecht afvragen of de rekening ze uiteindelijk bevalt.’’
Martien Visser, lector energietransitie aan de Hanzehogeschool, brengt de nuance aan dat vooral kleine huishoudens met een relatief lage energierekening er weinig mee opschieten. ,,Voor die mensen loont het niet om woningen flink aan te passen om duurzaam te maken. De kosten daarvan zijn hoog, de energiebesparing gering.’’
Reinder Hoekstra, directeur van Natuur en Milieufederatie Drenthe, vindt de insteek van het rapport ‘te negatief’. ,,De onderzoekers zijn alleen maar gefocust op het einddoel energieneutraal, terwijl veel burgers genoeg kleine stappen kunnen zetten die op den duur rendabel zijn.’’
Moll beaamt dat de aanschaf van zonnepanelen een goede investering is. Dat bewijst ook de populariteit ervan. Afgelopen week werden panelen op het dak van het miljoenste huis geplaatst. Het is 25 jaar geleden dat de eerste persoon dit deed. Dat heeft hem destijds een vermogen gekost. ,,Dat was liefdewerk oud papier. Zulke mensen zijn goud waard.’’
Zonnepanelen zijn in de loop der jaren stukken goedkoper en efficiënter geworden. ,,Daarnaast zijn zonnepanelen zo populair dankzij de salderingsregeling’’, vult Visser aan. Mensen krijgen voor de geleverde stroom hetzelfde tarief als voor de stroom die ze afnemen. Maar het einde daarvan is in zicht. De regeling wordt tussen 2023 en 2030 jaarlijks met 9 procentpunt afgebouwd.
Voor eigenaren van zonnepanelen een flinke domper. Visser:. ,,Daar kun je een principieel standpunt over innemen. Maar niet iedereen in Nederland heeft een dak tot zijn beschikking waar ook nog eens voldoende zonlicht op valt. Je krijgt scheefgroei tussen mensen die dat wel en niet hebben. Zonnepanelen zijn na gemiddeld zeven jaar terugverdiend. Dan heb je het wel over een rendement van 15 procent. Ik begrijp dat die salderingsregeling stopt.’’
Moll is blij dat zonnepanelen zo gewild zijn, ‘maar het is niet genoeg’. Om het energieverbruik terug te dringen moeten mensen hun huis isoleren. ,,Dat is het startpunt.’’ Dak- en vloerisolatie kunnen volgens hem wel degelijk uit. ,,Bovendien wordt je huis er comfortabeler door. Dat is iets wat je niet in geld kunt uitdrukken.’’
Toch heeft zelfs een bezitter van een perfect geïsoleerd huis nog steeds energie nodig. Voor elektriciteit kunnen zonnepanelen op het dak dienst doen. Voor verwarming en warm water wordt het ‘moeilijk’, oordeelt Moll. Een warmtepomp is veel duurder dan een cv-ketel. Dat zit ’m niet alleen in de installatiekosten, maar ook in de aanpassing van het huis. ,,Dit is een ingrijpende oplossing, die flink in de papieren kan lopen.’’
Hij bestempelt de warmtepomp zelfs tot ‘een issue’. ,,Technisch is de warmtepomp nog in ontwikkeling. Maar ik ben er voorstander van dat er verder mee wordt geëxperimenteerd.’’
Visser vindt dat de overheid moet erkennen dat woonwijken geen eenheidsworst zijn en de bewoners evenmin. ,,Je kunt niet met één oplossing komen. Ik pleit voor een individuele benadering. Als je je huis toch gaat verbouwen, laat het dan gelijk isoleren en installeer een warmtepomp.’’
Peter Oosterhoff uit Warfhuizen heeft dat een paar jaar geleden gedaan. ,,Als je er financieel voordeel mee wilt behalen, moet je er niet aan beginnen’’, zegt hij.
Toch laat zijn geval zien dat het ook weer niet per definitie onrendabel hoeft te zijn. Hij heeft een oud huis uit 1870. Zelf spreekt hij van een matig geïsoleerde woning met energielabel D. Voor 12.500 euro heeft hij een warmtepomp aangeschaft (inclusief installatiekosten). Voor hetzelfde bedrag plaatste hij zonnepanelen op zijn dak. Het benodigde geld leende hij via energiebespaarlening.nl tegen een gunstige rente.
Oosterhoff betaalt 167 euro per maand aan rente en aflossing gedurende een periode van vijftien jaar. Verder neemt hij nog voor 30 euro extra aan elektriciteit af bij zijn leverancier. ,,Ik betaal dus nog geen 200 euro per maand. Dat is iets minder dan wat ik daarvoor aan gas en elektriciteit uitgaf.’’
Hij vertelt dat hij het geluk heeft dat er voldoende radiatoren in zijn huis zitten. Dat is een voorwaarde, anders krijg je het met een warmtepomp, waarvan het water maximaal 45 graden wordt, niet echt warm in de winter. Verder is het cruciaal dat er genoeg zonnepanelen op het dak liggen. Zijn elektriciteitsverbruik is met 5500 kwh zeer fors.
Oosterhoff: ,,Het is geen verdienmodel. Ik snap niet waarom het dat wel zou moeten zijn? Als je een auto koopt, heb je het toch ook niet over de terugverdientijd.’’
Veel huiseigenaren hebben overwaarde op hun woningen, constateert Hoekstra. Daarvan schaffen ze een nieuwe keuken of badkamer aan. ,,Dat verhoogt de waarde van hun huis. Dat geldt op de lange termijn ook voor investeringen in duurzaamheid, dus waarom zouden ze dat laten?’’
Visser denkt dat er nog veel moet gebeuren, maar is er ook al veel bereikt. ,,Dertig jaar geleden gebruikten we bijna twee keer zoveel gas als nu. We zijn op de goede weg.’’
Hoekstra: ,,Uit het rapport zou je de conclusie kunnen trekken dat de energietransitie gedoemd is tot falen. Maar het glas is halfvol of halfleeg. Als het voor de overheid en de markt een aansporing is om meer te doen, sta ik erachter.’’
Sommige politici hebben volgens Moll een ‘te rooskleurig’ beeld van de energietransitie. ,,Alleen een oproep aan de burger om zich goed te gedragen is niet voldoende. De politiek moet de energietransitie ook faciliteren met meer gerichte subsidies en betere financieringsregelingen. Anders trek je mensen niet over de streep.’’